Μπουζούκι, η κορυφαία δεκαετία (’60)

Καθώς μπαίνει η δεκαετία του ‘60, το λαϊκό τραγούδι αλλάζει στυλ. Από τα παραπονιάρικα τραγούδια της δεκαετίας του ‘50, που αντικατοπτρίζουν το βαρύ μεταπολεμικό κλίμα, περνάμε σε πιο χαρούμενους ρυθμούς. Το τσιφτετέλι, το οποίο απέφευγαν παλιότερα οι λαϊκοί συνθέτες, γίνεται όλο και πιο αποδεκτό. Μάλιστα ενσωματώνει σκοπούς που έχουν αντιγραφεί κυριολεκτικά από αραβικά και ινδικά τραγούδια. Από τη στιγμή όμως που έχουν προσαρμοστεί στη λαϊκή ορχήστρα, δεν γίνονται αντιληπτά από το ελληνικό αυτί ως ξένα. Παρόλα αυτά, το ζεϊμπέκικο παραμένει ο κυρίαρχος ρυθμός, όπως ήταν και στις προηγούμενες δεκαετίες, με το χασάπικο να ακολουθεί. Η αποδοχή του λαϊκού τραγουδιού από το ευρύ κοινό είναι πλέον καθολική. Οποιοσδήποτε συσχετισμός με τους τεκέδες έχει πάψει πια να υπάρχει, αφού αυτοί είχαν ήδη απαγορευτεί από το 1953. Η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Χατζηδάκη, μέσω του «Ζορμπά» και του «Ποτέ την Κυριακή» αντίστοιχα, έκαναν το μπουζούκι γνωστό σε όλο τον κόσμο. Το αντίπαλο δέος, το ελαφρό τραγούδι, έσβησε προς τα μέσα της δεκαετίας του ‘60, αφού πρώτα εκφυλίστηκε σε άχρωμα και άοσμα τραγούδια, τα οποία όμως ανέδειξαν σημαντικές φωνές (κυρίως γυναικείες).
Για καλή μας τύχη ο ελληνικός κινηματογράφος έχει καταγράψει πλούσιο οπτικό υλικό από το λαϊκό μας τραγούδι, αφού απαραίτητο μέρος κάθε σεναρίου αποτελούσε η διασκέδαση των πρωταγωνιστών σε κάποιο νυχτερινό κέντρο!
Θα ξεκινήσω με το Βασίλη Τσιτσάνη, ο οποίος συνέχισε να είναι παραγωγικός και αυτή τη δεκαετία. Εδώ η Καίτη Γκρέη τραγουδάει «Τα ξένα χέρια» μαζί με το συνθέτη (από ταινία): 

http://www.youtube.com/watch?v=nHPnITIOxBc 

«Ο χτύπος της καρδιάς μου», του Απόστολου Καλδάρα με την Καίτη Γκρέη:
http://www.youtube.com/watch?v=yfONNNG1nNM

Η φωνή της Γκρέη έβγαζε πολύ σπαραγμό στα λυπητερά τραγούδια, όμως ήταν άριστη και στα «ξεσηκωτικά» τραγούδια, όπως αυτό το τσιφτετέλι του Στέλιου Χρυσίνη: «Κάτσε στον καναπέ μου».
http://www.youtube.com/watch?v=an6GJjs0jS8
«Όσα έκανα για σένα» του Γιάννη Καραμπεσίνη με τη Δούκισσα (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=aket6-oKuEk
Οι σημερινές τραγουδίστριες πρέπει να βλέπουν τη Δούκισσα και να παίρνουν μαθήματα σκηνικής παρουσίας!
«Δεν υπάρχει για μας χωρισμός» του Απόστολου Καλδάρα με το Μανώλη Αγγελόπουλο και την Άννα Βασιλείου (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=o2Kq8SdezgM

«Είπα να σβήσω τα παλιά» του Απόστολου Καλδάρα με τη Βίκυ Μοσχολιού (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=K_sn_lH9TsY
(Το είχε πρωτοτραγουδήσει η Σωτηρία Μπέλλου γύρω στο 1950).
«Άσε πρώτα να ξεχάσω» του Απόστολου Καλδάρα με την Πόλυ Πάνου (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=QNVIE6D_4BU
«Εμείς μαζί δεν κάνουμε» του Γιάννη Καραμπεσίνη με την Πόλυ Πάνου (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=b3oj_qsX7fk

«Τι σου’ κανα και πίνεις» του Μίμη Πλέσσα με την Πόλυ Πάνου (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=1h7c8an-Tbc
Εδώ φαίνεται και η εξειδίκευση που είχε η Πόλυ Πάνου στα αργά ζεϊμπέκικα.
Η Μαίρη Λίντα εκτός από αξεπέραστη φωνή είχε και συμπαθητική κίνηση πάνω στη σκηνή.
«Με κυνηγούν τα αδέλφια σου» του Μανώλη Χιώτη (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=cQLNImsaqQY
«Ζήσε», πάλι του Χιώτη, η Λίντα τραγουδάει μαζί με τις αδελφές Μπρόγιερ (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=8rsxHZf-Vso
«Ο μπεκρής» του Χιώτη (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=baC1a2MQ87s

Ο Χιώτης είχε δικό του στυλ που είχε επηρεαστεί από λατινοαμερικάνικους ρυθμούς, γι’ αυτό ξεχώριζε από τους άλλους συνθέτες. Όμως οι φωνητικές δυνατότητες της Μαίρης Λίντα δεν φανερώνονταν τόσο στα χαρούμενα τραγούδια του Χιώτη, όσο στα απαιτητικά τραγούδια του Θεοδωράκη και του Χατζηδάκι.
«Κάνε το δάκρυ σου χαρά» του Μάνου Χατζηδάκι:
http://www.youtube.com/watch?v=9W86EDMkFtE
«Μάνα μου και Παναγιά» του Μίκη Θεοδωράκη:
http://www.youtube.com/watch?v=R74PodnuigU
Παρόλα αυτά, ο αγαπημένος ερμηνευτής του Θεοδωράκη ήταν ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης:
«Οι μοιραίοι», ένα ποίημα του Κώστα Βάρναλη:
http://www.youtube.com/watch?v=xGNUNqYSvRw

«Της δικαιοσύνης ήλιε» σε στοίχους του Οδυσσέα Ελύτη:
http://www.youtube.com/watch?v=6KQ5l29_J-c
Ο Μπιθικώτσης, προτού επιλεγεί από το Θεοδωράκη ως βασικός ερμηνευτής, είχε ήδη μια μακρόχρονη καριέρα, πρώτα ως συνθέτης και μετά ως τραγουδιστής. Φυσικά συνέχισε να συνθέτει τραγούδια και μετά την επαφή του με το «έντεχνο» τραγούδι.
«Τα χρόνια μου περάσανε», σύνθεση του ίδιου με δεύτερη φωνή τη Βούλα Γκίκα:
http://www.youtube.com/watch?v=jWpYIpmiNhw
«Δεν θα’ σαι το φινάλε» του Άκη Πάνου με το Γρηγόρη Μπιθικώτση και τη Βούλα Γκίκα:
http://www.youtube.com/watch?v=RMM4G4QHPPs
«Η πιο μεγάλη ώρα» του Άκη Πάνου με τη Γιώτα Λύδια:
http://www.youtube.com/watch?v=cb3tGXXx-jw

Αξεπέραστη η ερμηνεία της Λύδια σε αυτό το χασάπικο, όμως το μεγαλύτερο μέρος των τραγουδιών που ερμήνευσε αυτή τη δεκαετία ήταν συρτοτσιφτετέλια (σε αντίθεση με τα καταθλιπτικά ζεϊμπέκικα που είχε τραγουδήσει τη δεκαετία του 50).
«Μου πέταξες τη βέρα» του Στράτου Ατταλίδη:
http://www.youtube.com/watch?v=5lg09ipn2dc
Θα κάνω μια μικρή παράκαμψη προς τα πίσω, αφού δεν θα μπορούσα να παραλείψω αυτή την καταπληκτική ερμηνεία της Λύδια από τα τέλη της δεκαετίας του ‘50. «Τα ζάρια μου έριξα»:
http://www.youtube.com/watch?v=RhhOVMTJ4sA
Κι ένα συρτό από την ίδια περίοδο. «Ο μύλος» του Πάνου Πετσά. Μαζί με τη Λύδια τραγουδούν ο Δημήτρης Ρουμελιώτης και ο Γιάννης Κυριαζής:
http://www.youtube.com/watch?v=gOIlUryZsvY
Και τώρα το βαρύ πυροβολικό. Στέλιος Καζαντζίδης, σε ένα τραγούδι του Χρήστου Λεοντή που κατά ορισμένους είναι το καλύτερο από όσα έχει τραγουδήσει. «Καταχνιά»:
http://www.youtube.com/watch?v=tPEjOui_AsM

Την «Καταχνιά» κανείς δεν τόλμησε να την ξανατραγουδήσει. Όμως ένα τραγούδι που έχει «εκτελεστεί» κυριολεκτικά από νεότερους τραγουδιστές είναι το «Όποια και να’ σαι». Σύνθεση του Απόστολου Καλδάρα, όπου ο Καζαντζίδης τραγουδάει μαζί με τη Μαρινέλα:
http://www.youtube.com/watch?v=2GIkQ_U3lSs
«Δρόμος δίχως σύνορα» του Γιώργου Κατσαρού:
http://www.youtube.com/watch?v=uhbgIKaOWnA
«Χτυπώ την πόρτα της ζωής» του Τάκη Παναγόπουλου:
http://www.youtube.com/watch?v=RCVxgl30yQw

Και ένα σε πιο χαρούμενο ρυθμό, «Όλα θα περάσουνε», του Μανώλη Χιώτη:
http://www.youtube.com/watch?v=YR-WBcXFsGk
Βεβαίως ο Καζαντζίδης στη λαϊκή συνείδηση έχει μείνει ως ο κατεξοχήν τραγουδιστής του ξενιτεμού.
«Δεν με θαμπώνουν οι ουρανοξύστες», σύνθεση του Καζαντζίδη:
http://www.youtube.com/watch?v=kGQKvpH0Ubg
«Καλύτερα στον τόπο μας», κι αυτό στο όνομα του Καζαντζίδη:
http://www.youtube.com/watch?v=2uY18bDWZ2s
«Κάθε λιμάνι και καημός» του Γιώργου Κατσαρού με τον Πάνο Γαβαλά και τη Ρία Κούρτη (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=6IeHRsNkrmw

Και ο Πάνος Γαβαλάς είχε τραγουδήσει για τη μετανάστευση. «Μετανάστης θα γραφτώ»:
http://www.youtube.com/watch?v=chg5lNxrcu8
Και ο Σπύρος Ζαγοραίος με τη Ζωή Ζαγοραίου. «Στ’ ορκίζομαι αγάπη μου»:
http://www.youtube.com/watch?v=PkVNmh8CNQc
Και ο Βαγγέλης Περπινιάδης με τη Ρία Νόρμα. «Πικρό ψωμί» (καταπληκτική ερμηνεία):
http://www.youtube.com/watch?v=kpWtJDNLQE4
«Υπομονή» του Σταύρου Ξαρχάκου, με το Γρηγόρη Μπιθικώτση και την Αλίκη Βουγιουκλάκη:
http://www.youtube.com/watch?v=Qw0h6xeJE6A
«Τα βάσανα τελειώσανε», του Άγγελου Σέμπου με τον Μπάμπη Τσετίνη και τη Λίτσα Διαμάντη:
http://www.youtube.com/watch?v=1dFoiCA2RyQ

«Στην παιδική μου γειτονιά» του Θεόδωρου Δερβενιώτη με τον Μπάμπη Τσετίνη:
http://www.youtube.com/watch?v=4ZEUtmxB8ww
«Πάρτε βουνά τον πόνο μου» του Θεόδωρου Δερβενιώτη με το Βαγγέλη Περπινιάδη:
http://www.youtube.com/watch?v=G4XDbSfgSWg
«Μεσάνυχτα πού να σε βρω» του Γιώργου Ζαμπέτα με τη Βίκυ Μοσχολιού και τον Πάνο Τζανετή (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=4d_-m8FpFLM
Άλλο ένα τραγούδι με τον Πάνο Τζανετή. «Γλυκοχαράζει»:
http://www.youtube.com/watch?v=FT-4Uv5segs

Το γεγονός ότι η ηχογράφηση είναι στερεοφωνική μαρτυράει ότι έγινε από το 1968 και μετά!
«Είσαι το λιμάνι μου» με το Βαγγέλη Περπινιάδη και τη Ρία Νόρμα:
http://www.youtube.com/watch?v=FxKTQfLzcMA
«Ο περαστικός» του Γιώργου Ζαμπέτα με τη Ναυσικά (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=XWnVezGJtLQ
«Δεν μου καίγεται καρφάκι» του Γιώργου Ζαμπέτα με τον ίδιο και τη Μανταλένα (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=LHZc7vt2d74
«Ο Γιαννάκης» (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=AhWQ5x1TdTM
«Το καράβι» με την Μπέμπα Μπλανς:
http://www.youtube.com/watch?v=rXB8KDPn4HA

Στο Ζαμπέτα επιμένω γιατί πιστεύω ότι είναι ο πιο χαρακτηριστικός Έλληνας συνθέτης και ο πιο παρουσιάσιμος σε διεθνές επίπεδο!
Ο Στράτος Διονυσίου βίωσε μια μεγάλη αντίφαση στην καριέρα του. Απέκτησε μεγάλη δημοφιλία τη δεκαετία του 80, ενώ τα καλύτερα τραγούδια τα ερμήνευσε τη δεκαετία του 60, όταν ήταν σχεδόν άγνωστος.
«Εγώ δε γνώρισα χαρά» του Πάνου Πετσά (από ταινία):
http://www.youtube.com/watch?v=Xre3iAZc8_A
«Είναι μακριά το όνειρο»:
http://www.youtube.com/watch?v=veHsL7adt0k
«Τον άνθρωπο που αγάπησε»:
http://www.youtube.com/watch?v=Bvrq9I-k6pU
Αυτά τα δύο τα είχε περάσει στο όνομά του.
«Η ζημιά» του Γιώργου Μανισαλή με τη Ρίτα Σακελλαρίου:
http://www.youtube.com/watch?v=VaeIA5JsWQs
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘70 άρχισε η παρακμή του λαϊκού τραγουδιού. Η ορχήστρα υποβαθμίστηκε, αφού οι σολίστες του μπουζουκιού εξαφανίστηκαν και για να κρυφτεί η ανεπάρκεια μπερδεύτηκαν πολλά όργανα μαζί, με αποτέλεσμα να ακούγεται ένα άχρωμο συνονθύλευμα από ήχους. Οι λαϊκοί τραγουδιστές που ξεκίνησαν την καριέρα τους από το ‘70 και μετά ήταν σχεδόν όλοι μετριότητες και από τότε μέχρι σήμερα οι συνθέτες αναλώνονται σε σουξέ που διαρκούν μία σεζόν κι αυτή με το ζόρι. Αποτέλεσμα είναι όποιος θέλει να ακούσει λαϊκό τραγούδι να πρέπει να γυρίσει 45-50 χρόνια πίσω!

Πηγή: http://epikairotita.mensa.org.gr/BouzoukiKoryfaiaDekaetia60TouTasouMesihroni.html